Trudne zachowanie - objaw problemu zdrowotnego cz. 1

Choć niepożądane zachowania dziecka, czyli te, nad którymi czasem trudno zapanować, zdarzają się każdemu dziecku i stanowią pewną normę, to w przypadku ich nasilenia warto zastanowić się, czy to jeszcze norma, czy problem, z którym lepiej zwrócić się do specjalisty.

  

Trudne zachowania, czyli jakie?

Trudne zachowania dziecka to takie, które są trudne do opanowania, gwałtowne, a dla rodziców nieprzyjemne i wstydliwe. Najczęściej spotykane takie reakcje to:

  • napady złości,
  • wymuszanie,
  • niechęć do jedzenia,
  • niechęć do kąpieli i/lub mycia się,
  • głośny płacz,
  • zachowania agresywne.

Trudne zachowania występują u wszystkich dzieci – są pewną normą, elementem fazy rozwojowej. Mogą wystąpić na różnym etapie rozwoju, mieć różne natężenie, dotyczyć różnych sfer funkcjonowania, pojawiać się regularnie lub rzadko. Ale niemal pewne jest, że każdy rodzic będzie miał z nimi do czynienia wcześniej czy później.

Zdarza się, że niepożądane zachowania dziecka pojawiają się częściej, niż rodzice by sobie tego życzyli. Czasami szybko można znaleźć obiektywne przyczyny tych zachowań (np. głód, pragnienie, zmęczenie, senność, znudzenie, tęsknota), ale bywa, że nie jest to tak łatwe.

Kiedy możemy stwierdzić, że trudne zachowania nie są jedynie elementem fazy rozwojowej? Poniżej podanych jest kilka najistotniejszych wskaźników.

 

  1.  Zachowanie niepokojące pojawia się bardzo często
    Trudne jest obiektywne określenie, czy dane zachowanie występuje za często. Zawsze trzeba brać pod uwagę indywidualne cechy dziecka. Jeden rodzic oceni jako częste pojawienie się problemu trzy razy w tygodniu, dla kogoś innego będzie to codzienne występowanie, a dla jeszcze następnej osoby – cztery razy w miesiącu. Warto więc zdać się na swój instynkt rodzicielski, zaufać swojej wiedzy na temat własnego dziecka. A jeżeli wciąż nie jesteśmy pewni, czy dana trudność występuje niepokojąco często, zwróćmy się po radę do kogoś bardziej doświadczonego, porozmawiajmy ze znajomymi rodzicami lub zajrzyjmy do dobrej książki na temat rozwoju dziecka. Jeżeli to też nie dostarczyło nam potrzebnych informacji, jest to dobra chwila, aby wybrać się do lekarza pediatry.

  2. Zachowanie trudne pojawiło się nagle, widoczna jest gwałtowna i znacząca zmiana w funkcjonowaniu dziecka – w jego samopoczuciu, nastroju, aktywności (zmiana rytuałów, przyzwyczajeń)
    Nagła zmiana zachowania, nastroju lub codziennych zwyczajów mogą być wskaźnikiem procesu chorobowego, który toczy się w organizmie dziecka. Możliwe, że ta zmiana sama się cofnie i po jakimś czasie przestanie wpływać na funkcjonowanie malucha. Lecz możliwe też, że będzie oddziaływać negatywnie, w kierunku dalszego rozwoju schorzenia. Warto więc mieć pewność z jakiego rodzaju zmianą mamy do czynienia – najdokładniej sprawdzi to lekarz.

  3. Zachowania trudne przebiegają bardzo gwałtownie (mają duże natężenie, są wyjątkowo trudne do opanowania zarówno przez dziecko, jak i przez dorosłego) i/lub są jednorazowo długotrwałe
    Czasami zdarza się, że trudne zachowanie naszej córki lub syna pojawia się rzadko, ale za to jest bardzo mocne. Przykładem takiej sytuacji mogą być gwałtowne napady złości, w trakcie których nie można nawiązać z dzieckiem kontaktu werbalnego, wzrokowego ani fizycznego; dziecko krzyczy bardzo głośno, wije się na podłodze, rzuca przedmiotami, próbuje samo zrobić sobie krzywdę (np. uderzając głową o ścianę). Dodatkowo niepojącym sygnałem jest nadmiernie, nieadekwatnie przedłużony czas takiej reakcji.

  4. Wielokrotnie słyszę komunikat od różnych osób bliskich lub postronnych, że dane zachowanie mojego dziecko jest niepokojące
    My, rodzice, często reagujemy alergicznie na uwagi lub krytykę ze strony osób trzecich. Gdy ktoś, osoba z rodziny lub nieznajomy na ulicy, zwraca nam uwagę na zachowanie czy wygląd naszej pociechy, najczęściej działa to na nas jak płachta na byka. Czujemy się urażeni, irytuje nas fakt, że ktoś może wątpić w nasze kompetencje rodzicielskie. Denerwuje nas wtrącanie się w nie swoje sprawy i najczęściej przypisujemy komentującym złe intencje. Faktycznie, niektóre uwagi osób postronnych wydają się zbędne (na przykład klasyczne "A gdzie to dzieciątko ma czapeczkę?" czy "W taką pogodę nie założyłaś dziecku skarpetek?!").
    Lecz są też sytuacje, w których warto skorzystać z informacji z zewnątrz. Należy pamiętać, że osoba postronna często jest bardziej obiektywna niż mocno zaangażowany emocjonalnie w wychowanie rodzic. Możliwe więc, że wychwyci niewidoczne dla nas zmiany lub objawy oraz oceni "chłodnym okiem" zachowania dziecka, które mogły nam umknąć w codziennym natłoku obowiązków.

  5. Mimo tego, że trudne zachowania wydają mi się typowe dla wieku mojego dziecka, czuję się bezradny i nie wiem, jak sobie z nimi radzić
  • Nie wiem, jak się zachować w sytuacji, gdy pojawia się trudne zachowanie dziecka.
  • Nie mam pomysłu na środki zaradcze.
  • Czuję przytłaczające zmęczenie, zniecierpliwienie, złość, agresję, niepokój lub lęk.
  • Nie znajduję żadnej przyjemności w wykonywaniu obowiązków rodzicielskich.
  • Często tracę panowanie nad sobą.
  • Nie jestem w stanie znaleźć wspólnego języka w sprawie trudnych zachowań dziecka ze swoim partnerem.
  • Regularnie pojawiają się myśli typu "Jestem złym rodzicem, nic mi nie wychodzi; to, co robię jest bez sensu, nie umiem pomóc własnemu dziecku".

 Jeżeli często zdarza Cię się doświadczać takich emocji lub powracają myśli podobne do wymienionych powyżej – możliwe, że dzieje się z Tobą coś niepokojącego... Może najwyższy czas wprowadzić pewne zmiany? Odpowiednia pora, aby zadbać o siebie?

Co robić, gdy zauważymy jeden lub więcej z powyższych symptomów?  Czytaj więcej.